4 en 5 mei: Lang leve de vrijheid!

Als we niet leren van het verleden, kunnen we dingen ook niet veranderen.

Ik lees en hoor geregeld om mij heen: ‘wat hebben we nu aan die twee minuten stilte?’, ‘wat als de oudere generatie die de Tweede Wereldoorlog heeft meegemaakt er niet meer is?’. Of dat sommige docenten op scholen de geschiedenislessen over de oorlog en de Holocaust vermijden en dat jongeren van nu zelfs niet meer kunnen vertellen wanneer de Tweede Wereldoorlog begon ‘was dit in 1940 of 1950?’. Erg! Geschiedenis is juist zo belangrijk, we kunnen leren van het verleden. Als we niet leren van het verleden, kunnen dingen ook niet veranderen. Zo zal de geschiedenis zich ook blijven herhalen. Het is daarom ook belangrijk dat wij ieder jaar weer op 4 mei tijdens de Nationale Dodenherdenking allen – burgers en militairen – die in het Koninkrijk der Nederlanden of waar ook ter wereld zijn omgekomen of vermoord sinds het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, in oorlogssituaties en bij vredesoperaties herdenken.

Bijna 2 miljoen ouderen in Nederland hebben de Tweede Wereldoorlog bewust meegemaakt. Wij kennen allemaal wel de soms schokkende maar ook heldhaftige verhalen van onze grootouders. De generaties van nu hebben nooit te maken gehad met oorlog en het is moeilijk voor te stellen wat een oorlog met je doet. Bij ouderen met dementie kunnen gebeurtenissen uit de oorlog weer worden herbeleefd. In mijn werk met ouderen met dementie weet ik daar alles van. Rond 4 en 5 mei merk je de onrust toenemen en zie je de angst en paniek in hun ogen. De meeste ouderen hebben de oorlog goed verwerkt, maar voor sommige bleef ‘die oorlog’ hun leven lang achtervolgen. En wat dacht je van de ‘vergeten’ groep tweede generatie oorlogsgetroffenen!? Kinderen van overlevenden, ouders die in kampen hebben gezeten en veel spraken over de wreedheden, of juist bleven zwijgen, wat leidde tot een grote onzekerheid van hun kinderen. En wat dacht je van kinderen van ‘foute’ ouders (NSB’ers)? Velen van hen hebben nog altijd last van miskenning, angst, schuldgevoel en zwijgzaamheid. Hoezo… wat als de eerste generatie slachtoffers er niet meer is!?

Hoe moet het voelen om je echt niet vrij te kunnen bewegen, je elke dag te moeten schikken naar de grillen van de bezetters en opgesloten te worden in kampen waar een mensenleven niets waard is? In februari 2016 bezocht ik concentratie- en vernietigingskamp Auschwitz in Polen. De gedenkplaten, in verschillende talen, aan het einde van treinrails willen ons iets heel duidelijk maken. ‘Laat deze plaats eeuwig een kreet zijn en een waarschuwing aan de mensheid. Hier hebben de Nazi’s omstreeks anderhalf miljoen mannen, vrouwen en kinderen vermoord, voornamelijk Joden uit verschillende Europese landen.’ Auschwitz-Birkenau, 1940-1945.

Blijkbaar hebben we van de verschrikkingen uit de Tweede Wereldoorlog weinig geleerd. Als je je bedenkt dat er wereldwijd -volgens de conflicten-teller nu nog 53 landen in een conflict zitten en 60 miljoen mensen op de vlucht zijn. Zullen wij het ooit gaan mee maken dat er nergens meer in de wereld een oorlog zal zijn en dat mensen niet meer uit angst voor geweld en voor hun leven moet vluchten? We kennen allemaal de verschrikkelijke beelden op televisie. Mensen op de vlucht voor het geweld en de (burger)oorlog in hun eigen land. Met gevaar voor eigen leven proberen zij via zee onder erbarmelijke omstandigheden in een rubberbootje Europa te bereiken voor meer veiligheid en VRIJHEID. Mensensmokkelaars maken grof misbruik van de situatie. Omringende landen bieden geen opvang of uitkomst en door Europa worden ze tegengehouden. Wat betekent VRIJHEID nu nog als je geen kant meer op kunt? Vluchtelingen zijn er altijd al geweest. Toen het Duitse leger tijdens de Eerste Wereldoorlog België binnen viel vertrokken een miljoen Belgen, burgers maar ook soldaten, halsoverkop naar Nederland. Tussen 1933 en 1940 vluchten naar schattingen 35.000 tot maximaal 50.000 Joodse mensen uit Nazi-Duitsland naar ons land.

Ook de familie Frank vluchtte destijds naar Nederland. Deze veiligheid en vrijheid was algauw voorbij nadat Hitlers troepen ook Nederland binnen vielen. Anne Frank (1929-1945) schreef in haar dagboek een lange lijst van alle dingen die zij niet meer mocht omdat zij Joods was: ‘Jodenwet volgde op Jodenwet en onze vrijheid werd zeer beknot. Joden moeten een Jodenster dragen; Joden moeten hun fietsen afgeven; Joden mogen niet in de tram; Joden mogen niet in een auto; Joden mogen niet naar een zwembad, evenmin naar tennis-, hockey- of andere sportplaatsen; Joden mogen niet roeien; Joden mogen in het openbaar; Joden mogen na acht uur ’s avonds niet meer in hun tuin zitten, evenmin bij hun kennissen; Joden mogen niet bij christenen thuis komen; Joden moeten naar Joodse scholen gaan en al dergelijke meer.’ Stel je eens voor dat deze WET op jou en/of andere groepen mensen van toepassing zou zijn; zoals in bijvoorbeeld een ZEEUWSE WET, VROUWENWET, HOMOWET, KATHOLIEKE WET of CHINESE WET. ZEEUWEN mogen niet naar het strand, VROUWEN mogen niet autorijden, HOMO’s mogen niet shoppen, KATHOLIEKEN mogen niet bij protestanten thuis komen of CHINEZEN mogen niet meer naar de Zaanse Schans!

Het lijkt me goed om elk jaar weer even 2 MINUTEN bewust stil te staan bij die vrijheid. Denk maar eens aan al die mensen die tijdens de Tweede Wereldoorlog voor onze vrijheid hebben gevochten en voor onze vrijheid gestoven zijn. Herdenken is belangrijk ‘Je bent pas echt dood, als anderen niet meer aan je denken’. In Nederland hebben we niets te klagen als we het hebben over vrijheid. Van nature ben je vrij. Er is geen oorlog, je leeft niet in een dictatuur en je hebt elke dag de mogelijkheid om je eigen keuzes te maken. Daar mogen we met elkaar wel minstens 2 minuten per jaar bij stilstaan! Of niet? Want vrijheid is zoveel meer… en minstens zoveel waard!

Wat betekent vrijheid voor jou…?
Waarom zou je vrij willen zijn…?
Hoe zou het zijn als je jezelf nooit vrij voelde…?
Wat heeft vrijheid met geluk en liefde te maken…?
Wanneer ben je werkelijk vrij…?